Yaşın ilerlemesi ile başlayan santral sinir sistemi ve diğer organlarda bazı fonksiyonların azalması fizyolojik ve sosyal yaşamı bozmayan bir durumdur. Demans ya da yaygın adıyla bunama ise kişinin bilişsel işlevlerinde, daha önce edindiği işlev düzeyine göre kötüleşme ile giden bir klinik sendromdur.Buna ilaveten davranış bozuklukları, sosyal ve mesleki aktivitelerde bozulma gözlenir.
Kognitif fonksiyonlar olarak isimlendirdiğimiz işlevler: oryantasyon (kişi, yer, zaman tanıma becerisi), hafıza, algılama, dikkat, muhakeme etme, gerçeği değerlendirme yetisidir.
Genellikle ileri yaş grubunda gözlenmesinden dolayı yıllarca yaşlı bireylerdeki bu fonksiyon kayıpları normal yaşlanma sürecinin bir parçası olarak düşünülmüştür. Oysa zaman içinde yapılan klinik araştırmalar demansın normal yaşlanma sürecinden farklı olduğunu ortaya koymuştur. 65 yaş üzerinde demans sıklığı % 5-10’dur ve her 5 yılda bir iki katına çıkmaktadır. 85 yaşındakilerin % 20-50 kadarında demans gözlenmektedir. İnsan ömrünün uzaması ile de demans görülme sıklığı paralel olarak artmaktadır.
Toplumda demans ve alzheimer hastalığının aynı şey olduğuna dair yanlış bir algı da mevcuttur. Oysa demansın nedenleri çeşitlidir. Alzheimer bunlardan sadece biridir. Demans, bunamaya yol açan hastalıkların genel adı olarak da düşünülebilir.
Demansa yol açan durumlardan bazıları:
- Alzheimer hastalığı (% 50-70)
- Beyin damar tıkanıklıkları
- Beyin enfeksiyonları
- Vitamin eksiklikleri
- Aşırı alkol kullanımı
- Beyin tümörleri
- Bazı ilaçlar
- Depresyon
- Çeşitli metabolik ve sistemik hastalıklar
Alzheimer hastalığı nedir?
Alzheimer, tüm demans vakalarının %50-70’ini oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığının temel nedeni beyinde bulunan bir takım proteinlerin birikimi ve buna bağlı olarak sinir hücrelerinde işlev bozukluğu ve hücrelerin kaybıdır.
Alzheimer riskini arttıran faktörler:
- Yaş
- Kafa travması
- Kadın cinsiyet
- Pozitif aile anamnezi
- Düşük eğitim düzeyi
- Depresyon
Alzheimer hastalığı genellikle sinsi başlangıçlıdır. İlk dikket çeken bulgu ise unutkanlıktır. Kişi eşyaları koyduğu yeri, yakınlarının isimlerini unutur ve zamanla bu unutkanlıklar artarak evinin yolunu kaybetme gibi sosyal yaşantıyı da etkileyecek düzeylere varır.
Hastalık unutkanlıkla başlayabileceği gibi bazen de çabuk kızma, anlamsız öfke atakları, normale kıyasla belirgin bir durgunlaşma ve ilgisizlik hali gibi kişilik değişiklikleri ile kendini gösterebilir. Bu bulgulara hastanın muhakeme yeteneğinin ve algısının bozulması da eşlik eder. Hastalık ilerledikçe entellektüel faaliyetlerde kayıp artar ve kişisel bakım ihtiyaçları için yardıma ihtiyaç duyar. İleri dönem vakalarda yemek yeme, yürüme, konuşma gibi fonksiyonlarda da kayıp gelişebilir ve kişi yatağa bağlı hale gelebilir. Alzheimer hastalığı tedavi ile geri döndürülememekte fakat gidişi yavaşlatılabilmektedir. Demans nedenlerinin bir kısmında ise tedavi ile tam düzelme mümkündür. Bu nedenle Alzheimer ve diğer demans türlerinde erken teşhis ve tedavi önemlidir.
Demans teşhisinde öncelikli olan klinik muayenedir. Ardından hafıza testi, kan tahlilleri ve beyin görüntülemesi yapılır.
Unutmayın, unutmak her zaman normal değildir ve bazen tedavi edilebilir..